U  NE  CÖNTA ... PAULU  de  MELÌ      rivista il: 02 marzo 2014       I  PESELETI  INT'E  SCARPE   ANDA' IN  MARODA   A  FAMIGLIA  ALBERINI   MACIETE  D'AUTRI  TEMPI   I  BOITEMPUI

I  PESELETI  INT’E  SCARPE

                                                                   de Paulu de Melì  - 1975

 

Antigamente e nostre gente i l’eira ciü atacae ae tradiçiun, e ae devuçiun ch’i l’àva atruvau vegnindu au mundu, e cun 1’esempiu d’i ciü grandi, i l’eira disposti a fa’ aiscì di sacrifiçi, basta meritàsse in tocu de paradisu inte l’autru mundu.

Dopu l’alegria d’u Carlevà, vegniva a Carexima e zazun e penitense i l’eira u cumandamentu pe’ tüti e i durava fina â Seternana Santa.

Fra e penitense ciü sentie, gh’eira u pelegrinagiu â Madona d’ê Vertù. (Me pa’ de vé caicùn cu’ in faturisu che pa’ ch’u dighe: cose gh’è de dificile a fa’ in pelegrinagiu â Madona, a l’è ina spasegiata !). Scì, respundu mi, ma besögna savé cum’u se fàva, pensè in po’ che besügnava andà fina lasciü cu’ ina manà de peseleti sechi int’e scarpe.

A l’eira ina pena ve’ ‘ste gente ch’i muntava pe’ a stradeta de Sciestru; chi ranghezava de chi, chi ranghezava de la’ e de candu in candu i s’arrembava ai maixei pe’ repousasse çinche menüti, pe’ arrepiglià pöi a muntà bagnai de süù cume pulin.

In’anu, ch’i stava fandu giüstu u pelegrinagiu perché gh’eira tanta sciütina, e e gente e a terra i l’aveva besögnu d’aiga, i pelegrin tüti cin de speransa de purré fa’ ciöve, cu’ i soi peseleti int’e scarpe, i l’afruntava a muntà de Sciestru, e cianin cianin cu’ in passu che paresceva ch’i caminèsse insc’i övi, cantandu pe’ fasse curagiu, i cumensava a muntà.

E munta e munta i l’eira za’ arrivai a metà strada; stanchi morti, e süai da nu’ purene ciü. Ma ghe n’eira ün d’u grüpu ch’u l’andava dritu, mancu afatigau e ascaixi alegru. «Ma cum’u fa’ ‘stu là a esse cuscì repousau e che nu’ ghe fa’ mancu mà i pei ...? »

- «O bel’omu, u ghe dixe ün, ma cume fè’ vui a caminà cuscì ben, nu’ ghe l’avé i peseleti int’e scarpe ?

- Scì che ghe l’òn ...

- Ma alura ...?

- A mi i m’àn ditu de metime i peseleti, ma i nu’ m’àn ditu cume, e mi, avanti de metigheri, l’òn faiti buglie».

 

 

 

                            LA VOCE INTEMELIA  anno XXX  n. 7  -  luglio 1975

 ANDA’ IN MARODA

                                               de Paulu de Melì  - 1975

 

Candu vegniva a bela stagiun, e cumençava a maürà a früta, nui figliöi de chele generaçiun uramai luntane, se metevimu d’acordiu pe’ andà in maroda; che vuxeva di’ andà a fà vixita ai arburi de früta int’e campagne versu San Benardu e int’e riane, duve alura gh’eira ancura d’i arburi de susene sarvaighe, de arburussin, de sciorbe, de fighe e de nazarole russe e gianche.

Partivimu de derré ae Muraglie e, pe’ a stradeta ch’a va’ ai Dui Camin, passavimu davanti ae campagne d’u Megian e de Parlacianin.

A prima cianta che incuntravimu u l’eira in grosso arburu de sciorbe, e dopu avé faitu in sgarbu int’a seve, intravimu int’a fascia pe’ cöglie per terra e sciorbe maüre ch’i sun cuřù maron, e i se mangia süssandu a purpa e scartandu a pele, perchè a pele d’ê sciorbe a tapa u cü e nu’ se và ciü de corpu.

Pöi çercavimu de cögline in po’ de chele buze, ch’i sun de cuřù ciairu, e ne favimu de masseti che purtavimu a ca’ e i metevimu a maurà insci’a credensa.

E cuscì de passu in cua arrivavimu fina a San Benardu.

Se incuntravimu caicün d’u postu, favimu contu de ninte e se davimu l’aria de bravi fìgliöi ch’i van a fa’ ina spassegiata, ma in genere i ne mirava stortu e i se fermava fina de travaglià; apugiai au magagliu.

Suvente, nu’ a favimu franca. Chaiche vota ne tucava de scapà a gambe e çercà de schivà i giairui ch’u ne tirava u padrun d’a campagna.

De vote se andava a cöglie e mure int’i ruvei e pe’ arriva a piglià chele ciü maüe se strepavimu fina a maglia, se sgrafignavimu, e de vote candu i ruvei i cresceva fra dui maixei, surva ina riana, se alungavimu ciü che purrevimu fin che a l’ürtimu caicun u ghe ciumbava drente e ve lasciu di’ a fatiga che se duveva fà pe’ tirařu föra … e inte che statu.

Ma nu’ fava ninte, basta che purressimu purtà a ca’ due o tre reste de mure, reste che favimu cun de fiře d’a paglia ch’a cresce int’i zerbi, e che purtavimu ben in vista cume in trufeu.

 

 

                         LA VOCE INTEMELIA  anno XXX n. 6  -  giugno 1975

I BOITEMPUI

                                                          de Paulu de Melì  - 1975

 

U giurnu che n’è vegnüu in mente de andà a travaglià in França, gh’eirimu mi, Antò, Andrì, Cudrì la gherre e Girö u Muscin ch’u fàva u müravù. Travagliu nu’ n’avevimu, e nu’ savimu mancu duve andà; però tüti cheli ch’ i l’andava in França a prima susta a l’eira a Nissa.

Arrivai lazü s’eirimu daiti da fa’ perchè avevimu za’ ina fame e che nu’ ve digu, pe’ furtüna au portu i çercava de omi pe’ scarregà i barchi, u travagliu u l’eira in po’ düru, ma megliu che ren ... Candu pöi ciüviva tantu e nu’ se puxeva travaglià, andavimu a arrecampà e legne int’u Pagliun e e metivimu da parte pe’ faře  sciugà.

In giurnu m’é acapitau int’ê mae in giurnale ch’u l’aveva atrüvau Anfrì insc’ina banca, e a prima cosa che vegu u  l’è in avisu ch’u dixe cusci: «On demande un homme sans peur», e de presentàsse a l’indirissu, gh’é d’agagnà çinche franchi, bastava sulu intrà int’a gagia de l’ursu».

Nu’ gh’eira d’avé puira,  a l’eira sulu ina scena pe’ fa’ rie e gente.

M’apresentu inte ina specie de barracun, i me veste cu’ ina pele d’ursu epöi i me fan intrà int’ina grossa gagia duve acuciau int’in cantu gh’eira za’ in’ursu. In po’ de puira l’aveva propiu, ma i omi ch’i me pussava i me dixeva che nu’ gh’eira da teme. Apena intrau vegu l’autru ursu ch’u s’aissa e u me ven inscontru. Avura scì che ghe semu - òn pensau - e sun andau in po’ inderré, ma i omi ch’i l’eira suta, cun de bastui i me pussava perché andesse avanti e â fin, mancu a fařu aposta, se semu atruvai abrassai. Me sun vistu persu, candu me sentu di’ int’ina aureglia: «Cantu i te dan a tü; pe’ fa’ l’ursu çinche franchi i me pan pochi ...» - «Pe’ mi a l’è a prima e l’ürtima vota che fassu l’ursu, e se nu’ atrövu d’u travagliu gh’òn ciü caru d’andamene a ca’, magara cu’ u vagun d’a verdüra !», e gh’òn ciantau lì a pele e me ne sun andaitu.

Pe’ Girò e cose i l’andava megliu, pe’ via ch’u l’eira müravù, u travagliu u l’à atrüvau aviau, e fra in tacun e l’autru u tirava avanti.

Ina matin u capu mastru u lu manda int’ina ca’ a fa’ de tacui, e giüstu ch’u l’arriva d’â porta, u sona e s’apresenta ina servota ch’a ghe dumanda chi u l’è. Sun u «metre» u ghe rispunde, va ben intré, a padruna a ven sübitu, e a u fa’ assetà int’u salotu, e dopo in po’ a ghe porta ina bela ciculata cauda e in tundu cin de bescöti. A Girò a nu’ ghe pa’ mancu vera, int’in mumentu i bescöti i sun sparii, i l’eira propiu boi i l’eira de cheli süpa e issa, ch’i te lascia a buca bona.

Damentre ch’u fa’ pe’ aissase, intra a padruna e a ghe dixe: «Ma vui chi se’ ?» - «Sun u metre maçon ...» - «Ah, a cria a padruna, ‘sta dona a nu’ l’acapisce ren, gh’òn ditu che se vegniva u maistru de müxica a u fesse aspeità int’u salotu, in scangiu se’ vegnüu vui e cuscì gh’òn duvüu remetighe i  bescöti e a ciculata.

 

 

           LA VOCE INTEMELIA  anno XXX  n. 9  -  settembre 1975