SCRITUI  DE  “LA VOCE INTEMELIA”

u Ratugi   Burdigotu e Burghetin

    Dal 1988, per nove anni, il mensile “LA VOCE INTEMELIA” ha dato pubblicazione ai racconti, alle leggende e alle favole, scritte in Bordigotu e Burghetin, da U RATU-GÌ, pseudonimo d’una persona abitante da sempre nel nostro Ponente.

    I racconti sono importanti memorie della vita di paese, mentre leggende e favole ci riportano documenti orali che si sarebbero smarriti nell’oblio. La scelta di pubblicare le pagine che riportano casi di “storia popolare”, oltre a rappresentare la duttilità e la bellezza “d’u scrive u nostru parlà” da parte d’u Ratugi; ci sono sembrati documenti che devono essere inculcati nella memoria delle generazioni future, per evitare che smarriscano le loro radici.

PAGINE DI STORIA POPOLARE

CIàSa  VITòRIA

                                                                           BURGHETIN                                                  u Ratugi - 1990

    Cande, inturnu au mileseteçentucarantatrei, i surdati françesi e spagnöři, d’u generale Las Minas, i èira passài de chì pe’ andà a pigliàsse e tèrre d’i Zenéisi, ae gente gh’èira atucàu de beve au cupu e lascià che i arroubésse tütu loche i vurréva, ‘sti “amighi” ... ma cande i l’èira arreturnài de cùita in derré, scapàndu versu ‘ste Françe, i nosci vegli i se gh’èira girai contra. I dixe che l’ “esercitu” de sciancalàssi, de avànsi de galera e de morti de fame u s’èira scumpartìu a de beli mügliéti, ciü o menu grossi, fai de desperài ch’i se a scapuràva cume i purréva cun loche i l’àva arroubàu int’i giurni d’a “cunquista” ... e a cheli de chi, ‘stu “butin” u ghe fàva leca ...

    Curréva vuxe che versu Pigna, insc’e muntagne, i Françesi i se fusse massacrài tra de eli pensèndu, int’u negiàssu ch’u nu’ lasciava ve’ ren, de avéghe de nemighi ch’i ghe dava a càcia.  Ai Pignaschi gh’èira pöi atucàu de andàři a assubacà; ‘stu lögu i l’àva ciamàu: Cian dée ciòte e i gh’àva messu de ciàpe pe’ marcà e “fosse”.

    Ina sèira ün Burghetin u l’àva vistu, versu e “Veře” unde e veře d’àiga i resciòrte d’int’a tèrra, üna de ‘ste pecine sciòrte de sbandai i s’èira afermài lì pe’ arresciuràsse e passàghe a nöte, luntàn dàu Paìse e dai soi omi.

    U l’èira partiu de füga versu u Burghétu e u l’àva fàu gente: a l’indemàn i “nemighi” i seréva de següru arrivài dau passu d’a Cupèira; i l’èira in pochi ... «Andàmune a parlà cun Bedò, ch’u l’è u ciü bülu d’u paìse».

    Bedò u l’èira int’u lèitu maròutu, ma cande sa’ muglié a l’àva sentìu de loche se tratàva, a l’àva fàu vegnì Tanin. A l’èira üna dunéta ch’a segnava i vermi, ch’a l’agiütava a fa’ nasce figliöi e cravéi, ch’a sciacàva i “graéli” ai pùisi de chi l’àva ma’ de guřa; a cunuscéva e erbe bone de fa’ passà e maroutìe ...

    Inscì Tanin, cande a l’àva savüu de loche passava, a s’èira asbrivà a da’ u sou cunségliu a Bedò, cunségliu ch’u va’ ben aiscì au di’ d’ancöi: «Ti devi fa’ a cüra d’i due capéli». «E cume a l’è ?»  «Ti pigli ün capélu e ün fiascu de vin e ti te ne stài belu tranchile int’a pagliàssa, bevèndute de tantu in tantu de bele guřàe  de  vin; cande de capéli ti ne vèi dui ti pöi aissàte che ti sei belu garìu». Bedò u l’àva mandàu ün ragliu a sa’ muglié: «Dona ! Cařa de cùita int’u fundu a pigliamene ün fiascu che demàn nui Burghetìn àmu da fa’ e vögliu éssighe inscì mì !» (... u se sentéva già megliu).

    A cüra, mancu a dìřu, a l’àva fàu efètu (e inte i nosci paìsi, ghe n’è de vegli che i a cunusce ancu’ ben !) e a l’indemàn chela schinàssa de Bedò u l’èira fia elu in posta cun i àutri au passu d’a Cupèira.  I Francesi, cume gh’èira da aspeitàsse, i stava arrivandu ratìssi-ratìssi: e gente che scapa i çerca de fàřu d’aciatùn. Cande i sèira atröuvai unde i àutri i l’aspeitàva i l’àva sentìu ün mugliu de ragli e te gh’èira arrivàu üna scàrrega de rundunae e pöi i Burghetin i l’èira sciurtî da ciache dunde cume tanti diavuràssi: cun furcùi, scaràsse, coutéli: i àutri, sbuî, afamài e scciupài dàu scapà de longu i nu’ l’àva savüu fa’ gàire pe’ difendise; caicün u l’èira areüsciu a daghe versu u camin de l’Amantrìga e u l’àva sarvàu a pele, caiche àutru u s’eira infiřàu int’e arme ch’i dàn u nome a ‘sti löghi e lì u gh’àva lasciàu scciòpu e divisa (ch’i gh’èira arrestài sensa che nisciün se ne acurgésse pe’ aumàncu duxent’ani) avanti de bàtiseřa cande s’eira carmàu e aighe, ma i ciü i l’èira stài massacrài e i l’èira arrestài lì, de derré au Bàusu.

    Nu’ gh’è memoria de “richésse” lasciàe in abandùn: o che i Burghetin i l’èira stài tantu fürbi da nu’ parlane, o che de àutri, avanti de eli, i se ghe e àva pigliàe. M’arincresce de dìřu, ma d’â bataglia de Ciàsa Vitoria i libri de störia nu’ m’avìsu che i n’àglie mai parlàu: se ve’ che i Burghetin i nu’ l’èira andai in giru a avantàssene.  Però ‘sta bataglia a l’àva fàu aumàncu ün mortu, tra e gente de chi: me paré u l’èira ün zùvenu, e i l’àva assubacàu inscì elu, lì, au pàssu d’a Cupèira inseme ai Françesi de Massena, che tantu i morti i sun tüti egàli e, cande i stan veixìn, cheli che avanti i l’èira desenemìghi i vegne amighi.

    ‘Stu lögu, ch’e gente d’u paìse i l’àva ciamàu: Ciàsa Vitoria, pe’ respéitu d’i morti i l’àva lasciàu gerbu pe’ aumàncu duxent’ani.

    Ma intù mese de Magiu, cande chi da nui sciurìsce fia e prie, int’e ‘stu gerbu, surve camìn, sciurteva ina bulà de lìrî che i aprofümava tütu u pàssu, caicün (forsci a maire) a ghe i àva ciantài pe’ arregordà che lì sute gh’èira ün zùvenu ch’u s’àva incredüu de purrè aciapà a furtüna ... e invece u gh’àva lasciàu a pel.

                                                                                                           LA VOCE INTEMELIA anno XLV  1990

CANDU BURDIGHEA A SE CIAMAVA: BURDEGHIA

e ai Burdigoti se ghe dieva Burdigati

                                                                               BURDIGOTU                                                   u Ratugi  - 1990

    Int’u mileötuçentunövantacatru l’èira caràu chi a Burdeghìa ün  Giardiné  tedescu  ch’i  se  cunusceva  cun  Winter  e ... u se gh’éira  afermàu:  u  l’àva  scruvertu  ina  terra  cuscì  bela, tante sciure  fia d’invernu ... de bele brünéte de sanghe càudu e ... u vin ! Che vin che ghe fava, inte ‘stu cantùn de Ligüria !

    U s’àva acatàu in belu tocu de tèrra int’i Ciài d’u Burghétu e u l’àva acumensàu a ciantà de mimose: i gh’apiaixéva cuscì tantu, cun tüte ‘ste baline curù de l’òuru, prefüimàe e ch’i paresce fàe de ciuméte de pulin ... e de Deinà, cande fa’ frèidu aiscì chi, ele i e sciòura a l’aria e de ün recàntu meschinétu i ne fan ün scìtu de Paradisu. U l’àva fàu arrivà de ‘ste ciànte da ogni dunde int’u mundu, (meriùi de ciànte, i diéva ...) e pöi e megliu calitàe u e vendeva ae gente de chi’ che i se e meteva int’e fasce ciü reparàe e i cöglieva e sciure da portà au mercàu ... i ghe e çercava da tüta l’Europa, fia d’â Russia !

    U se ciamava Stefano Neuhoff, ma u l’èira cunusciüu cume u Re d’a Mimosa. Tüti ‘sti furèsti ch’i vegnéva a passà l’invernu a Burdeghìa i l’andava a ve’ u sou “stabelimentu” cen de tüta ‘sta meravéglia indourà ch’a mandava in prefümu cuscì delicàu che nisciün de eli u l’àva mai sentiu, avanti !

    Fia (ina principéssa ch’a l’èira a l’Utelanst e a se ciamava Hoenloe (che nome ch’i gh’ava messu i soi !) a gh’éira andàita a ve’ !

    Neuhoff u l’èira ün nome difiçile e cuscì e gente, ch’i se genava de ciamàru Stevanìn, cume ün de nui, i ghe dièva numà Noiof.

    U s’àva fàu üna bela ca’ int’a sou tèrra e u s’àva mariàu üna brava zùvena de chì; i l’àva avüu sei figliöi: Rita, Augüstu, Marta, Utàviu, Arfrédu, Ana; ae gente cu’u sou belu modu de fa’, rièndu (cum’u riéva vurenté !) u ghe diéva: «Ho dato metà dei miei figli alla mia Germania (cheli ch’u l’àva fai tedeschi ...) e metà alla mia bella Italia (cheli ch’u l’àva fai italiài, cume sa muglié).

    Avanti che arrivéscimu int’u növeçentu, u l’àva già messu in cumèrciu ‘ste calitàe de mimosa chi: (atensiùn, che i nomi “butanici” besögna scrìviri in latin) Armata, Floribunda, Picnanta, Falcata, Trinervis, Cultriformis, Dealbata.

    E cande u l’àva savüu che a Nissa gh’éira (ün, ch’u se ciamava Lambert e u l’àva atröuvàu u modu de insertà e mimose (ch’i sun ciànte delicàe ...) insce üna calità ch’a vive ciü ben int’e noscie tèrre e a resiste au geru, u gh’éira andàu a cunùsciru (vièi e gente in ganba, cum’i sun, i nu’ se gena de asbasciàsse a di’ che i l’àn ancu’ da imparà) perché u ghe mustrésse a fa’ i insèrti pe’ “apruscimassiùn” insce a Floribunda.

    Intantu, ae Curtàsse d’u Muntenegru, Winter u l’àva ibridàu a Podaliriaefolia (o Motteana) cu’a Pycnanta e cu’a Dealbata ... e gh’éira sciurtìu a Hanburyana, a Neufvillei, a Siebertiana.

Avéssi vistu che bele, ch’i èira ! Cian-cianin tüte e noscie fasce, unde nu’ ghe tira gàire i venti i s’èira encìe de: Motteana, Buddea, Denis-Boden, Montaldo, Bayleana, Bon-accueil, Myrabilia, Hibrida, Hanburyana, Decuriens, Spectabilis.

    Dui de chi, ch’i n’àva ciantàu ben-ben, de mimosa, i l’èira stài Galileu Cevasco e u Burghetìn: Giüliu Biancheri-Muller ... e i l’àva aiscì acumensàu a spedìssera pe’ contu sou. ‘Ste calitàe in cultivassiùn, manimàn i nu’ l’èira ciü de “specie”, cume averèi acapiu, ma de “ibridi” selessiunài da de gente ch’i sàva travaglià cun dóitu (provàiveghe in po’, a ibridà a mimosa ... e pöi me saverèi di’...) e i l’èira sempre ciü tante e ciü bele.

    Pensai che inturnu au milenöveçentutrenta l’èira sciurtìu in cumèrciu üna deixéna de ibridi növi, ün ciü belu de l’àutru. I megliu i l’èira: President Jules-Grec, Lentiflora, Brimborian, Basso, Argentina, Papa Oliver, Mirandola.

    Cheli ch’i l’àva ciantàu ‘ste bele calitàe, pe’ avére in sciuritüra avanti d’i àutri “cuncurenti”, i l’àva inventàu e “sfursuse”: i l’èira de casciùi de legnu unde i ghe metéva a mimosa a tirà a bagnu inte de vasi o de tole de cunsèrva. Pe’ faghe u càudu-ümidu ch’u a sforsava a sciurì, te gh’èira de pignate de tèrracöta cun l’aiga drente ... e suta se ghe açendeva i lümi a petròliu ch’i l’ascaudàva cianinétu cuscì a fàva u vapù: e baline d’a mimosa i se largava, i vegnéva curù de l’òuru ... e i l’èira prunte pe’ andà in ciàssa e a fa’ biscà cheli che a “sfursusa” i nu’ ghe l’àva.

    Però ... però, scicùme i “termostati” i nu’ l’àva ancu’ inventai, nu’ se purréva regulà u carù ... cande e gente i metéva e raméte a fa’ inaura inte st’armamentàriu, i se ghe duveva tegne aregiràe nöte e giurnu perché nu’ se ghe ascaudésse tropu o tropu pocu ... a résegu de perde a cöglia. Che vite, ch’i fava !

    E calitàe ch’i nu’ mancava inte tèrre de cheli ch’ì s’èira messi “int’e mimose”, cume i diéva, i l’èira a Motteana, a Lambert, a Mirabilia ch’i vegneva üna de derré a l’àutra, longu l’invernu, fina â Prima.

    E ve pa’ che i scignuri i nu’ ghe vegnésse a “passà a stagiùn” chi da nui, inte ‘sti löghi tüti sciurìi ?  Oh, s’i vegneva ! A noscia tèrra a l’è ‘sta cunusciüa pe’ e sciure; arregurdàmussene e tegnemussene de bon.

    E de Noiof, u Re d’a Mimosa ch’u se n’èira caràu d’inte tèrre d’i Crüchi pe’ fa’ encì d’òuru e de prefümu e cole ciü au redòusu, propiu cande fa ciü fréidu, ghe, n’è memoria ancu’ avù: i Re che inseme au sou interèssu i san fa’ aiscì chelu d’ê gente ch’i ghe stan d’inturnu, i nu’ se scorda, i nu’ se pön scurdà !

                                                                                                            LA VOCE INTEMELIA anno XLIII 1988

U  FÜNERALE  D’A  REGINA

BURDIGOTU              u Ratugi  - 1990

    Chela matin Baixìn, cande u s’eira adesciau, aiscì se fàva freidu u l’eira carau a dasse üna bela brossà dau laghelu dunde ghe beveva e bestie; pöi u s’eira messu u vestimentu bon, cu’a fascia da müraté au preçentu, i scarpui ben lustrai cu’a sungia de gaglina e dopu ina bela culassiun de pan e brussu, u se n’àva fau carà dui goti, u l’àva tirau föra u mü d’intu stagiu e u carru d’int’a remisa, u gh’àva dau ina lustrà fia a eli epöi u l’àva atacau a bestia: «Ihà, Ninu !» e i l’eira partî pe’ u stradun. I l’andava a Burdighea, dunde ghe sereva stau u fünerale d’a Regina ch’a l’eira morta çinche dì avanti. L’eira già in po’ de tempu che ‘sta veglieta a s’eira amaroutìa, pöi paresceva ch’a l’andesse in po’ megliu ma int’i ürtimi giurni, i prufessui ch’i a cürava i l’àva acapìu che l’eira vegnüu u sou mumentu fia pe’ ela. Regine o nu’ regine, cande l’è a tou ura ti devi parte, nu’ gh’è ren da fa’.

    Dopu ch’a l’àva tirau l’ürtimu sciau, e campane d’a Madalena i l’àva tacau a sonà da mortu e tüte chele d’i paisi veixin, de man in man che ‘sta müxica triste a gh’arrivava, i l’arrespundeva a l’istessu modu: i u fàva savè a tüti, pe’ valae, pe’ cole e insci’a marina, che a regina Margarita a se n’eira andaita.

    Intru mentre, int’i ufiçi d’a Posta e d’u Palassiu d’a Regina, gh’eira stau tütu ün invexendu de telegrami e de telefunae. De gente, a Burdighea, int’i giurni dopu, ghe n’eira arrivau da ciàche dunde: alantura i alberghi, e mascì beli, i gh’eira e i funçiunava tüti (autru che “residençe” !).

    A megliu “noblesse” d’Europa a s’eira messa d’acordiu pe’ atrövasse a ‘sta çerimonia: i principi, i düchi, i marchisi, i barui i se gh’asgairava int’u Paise d’e Parmure. Cheli de chì, i nu’ sava mancu ciü eli: «Se incumensamu a fa’ l’inchin a tüti, â seira gh’àmu a schina struscià ... metemu murru düru e nu’ salüamu nesciün: tantu nui, nu’ i cunuscemu mia ...»

    Baixin, cande u l’éira arrivau dau valun de Valecrösa, u l’éira muntau  da  Bacì  de  l’Isura,  u  gh’àva  lasciau  bestia  e  carru e u s’eira  inandiau  a  pei  pe’  a  Rumana:  i  scarpui  növi (ascaixi ...) i ghe dàva in po’ fastidiu, ma u peatava int’a purve d’a strada çercandu de nu’ brütasseri: u ghe tegneva, a fa’ a sou bela fegüra !

    Gh’eira tante autre gente ch’i andava int’a meixima diressiun e, â fin, candu i s’eira atrövai veixin au palassiu d’a Regina, nu’ se purreva ciü passà, de tanti ch’i gh’eira !  Fia i previ d’i paisoti i l’eira carai cu’e sou gente: i l’àva cunusciüa tüti, eli, percouse cande gh’eira caiche famiglia ch’a l’eira int’e de brüte aighe (marouti, vidue cu’i figli pecin, vegli arrestai suli) i sàva che gh’eira abasta de fàgheru savè e ela a i agiütava.

    Tra ina gumeà e ina pistà de pei  - i scarpui imbrochetai i fàva miraculi  - Baixin u s’éira infirau int’u mügliu. E campane i sonava e sou note duluruse e a ciache corpu ch’u dava u campanun, paresceva che u te scciupésse u cö, paresceva.

    Nisciün parpelava: te gh’eira ina sciorta de carabinei in “alta uniforme” cu’u ciumassu insci’u capelu ... E avu’, giüstu che se parla de capeli: de davanti a Baixin se gh’eira parau ina scignura ch’a gh’e n’àva ün insci’a testa ch’u paresceva in cavagnu, numà che tütu d’inturnu u gh’àva üna veleta pe’ e sinsare ... Baixin u nu’ vieva ciü ren.

    Çercandu de parlà fin  - ‘sa mugliè, avanti ch’u partisse a se gh’éira arracumandà: «Che ti nu’ giastemi, neh ?  Nu’ state a fa’ cunusce fia föra d’u paise !»  - u l’àva acumensau a prutestà: «O madama, e levaiverù ‘stu capè, che mì e nu’ vegu ciù in bel... , ciü ren, scùsaime !». Ma a madama a l’eira üna ingreisa e a nu’ l’àva acapiu, aiscì se a se u pensava pe’ che mutivu chelu de derrè u mugugnesse.

    «O madama, se ciöve lasagne, ve e arrecampai tüte vui ...». Cramèncine, che fatiga a parlà cume se deve ... «E seve de testa düra, i savei; se fussai a mia femera e ve a faria asbasciar, ‘sa cresta ...». Ma predica Bertu, che ti predichi au desertu ! «E seve cume a mia müra, che pe’ fàghera acapìe fa’ besögnu de tirarghe dui sacramenti ...».

    Baixin u stava pe’ acumensà a desgranà u sou rusariu. «Stai situ, nu’ viei che ‘sta pe’ arrivà u fünerale ?». «E loche vurrei che veghe, cu’ sta muscheira che gh’ài in sciu murru ?». E, pe’ nu’ giastemà, u l’àva dau üna gran banfà insci’a veleta ch’a ghe pendùgliava a ün parmu dau nasu.

    Cume a l’è, cum’a nu’ l’è, a scignura, cu’ in suspiru a s’eira ascaiscià meza stramortia. «A se sente ma’, meschina !». «L’è l’emussiun ...» i dieva e gente.

    «Eh, nu’: l’è l’afrù d’u brussu mescciau cu’u Russese» u pensava in riendu Baixin che avu’ u se ghe vieva, de davanti.

    Intantu, scurtà dai “curassei”, a cascia cu’a Regina, pousà insc’e ün afüstu de canun e cruverta cu’a bandeira triculure, a l’arrivava; de derrè gh’eira a Famiglia reale fia cun Mussulini che, a caiche moda, u l’eira arreüsciu a vegnì couxin d’u re ... epöi tüte e auturità ... ün mügliu de scignuri !  U principe Umbertu, belu, autu, u fàva suspirà tüte e zuvene da mariu: «Meschin, chi sa’ cume u ghe patisce che gh’è mortu ‘sa nona !».

    E ghe vegneva e lagrime ai ögli, gardànduru. «Ma u re, u nu’ l’è vegnüu ?». «Scì, ch’a gh’è» i l’arrespundeva i afurtünai ch’i eira de davanti ai autri.

    I carabinei, de man in man che u fünerale u l’arrivava in versu via Regina Margherita, i fàva spustà e gente. Au Fulan, ch’u l’eira in prima fira, gh’eira vegnüu in mente de chela vouta insc’e l’assa, candu i tirava a re’ cena de pesci e a Regina a l’eira lì arrente ch’a gardava. Elu, u capubarca, u gh’àva ditu:  Margarita, fate in là ...» e u gh’àva dau in pecin rugiun ... e Margarita, aubediente propiu cume üna Paisenga a s’eira faita in là. A u sava ben che i urdini d’u capubarca i nu’ se descüte. Avu’, u l’eira elu ch’u duveva “fasse in là”.

    Margarita a passava pe’ l’ürtima vouta pe’ e strade d’u paise ch’u gh’eira tantu apiaixüu, intru mesu ae gente ch’i gh’àva vusciüu ben cun dignità e sensa tante angusciate. A passava da Regina ... e au Fulan ghe vegneva ascaixi u magun: i l’eira tanti ani che elu e ‘sta Dona i se cunusceva !

    Int’a ciassa d’a Stassiun, gh’eira aiscì ingremenìu: i turisti de föra, e gh’eira pe’ godise u spetaculu, percouse nu’ l’è mia da tüti de purrè ve’ u fünerale de üna regina. Cheli de chì, pe’ salüà pe’ l’ürtima vouta ina grande amiga ch’a l’àva fau d’u ben a tanti de eli, fia int’i ürtimi giurni d’a sou vita.

    Baixin int’a ciassa d’a Stassiun u gh’eira arrivau astracau dae gente, ma nu’ l’eira ch’u viesse gaire: gh’eira ciümassi de carabinei, catube de auturità, de nobili, de dignitari. Dae fenestre ghe pendeva a bandeira a mes’asta cu’u nastru negru e e campane i cuntügnava a mandà e sou letanie de durù ch’i l’andava luntan, forsci fia in Còrsega, fia.  Cande ün Paisengu, lì atacu a elu, u l’àva ditu: «Me ne vagu d’â “Pìcula”», Baixin, che inte ‘sa cunfüxiun u nu’ se gh’atrövava, u l’àva pensau: «E mì co’ ...» e belu lestu, u se gh’éira atacau ai carcagni, pensendu che lì, ghe sereva stau menu spessu de gente. U s’éira sbagliau, ma ... muscurassa, loche u te gh’àva vistu d’â “Picula”!

    Gh’eira, propiu de davanti â Stassiun, ün vagun speciale in se’i binari: üna carossa de lüssu che, i dieva, inte mancu de vinticatr’ure, a Ruma i te l’àva arrangià ben pe’ l’ucaxiun. Gh’eira dui scumpartimenti: ün pe’ a “Camera Ardente” cu’ in autà e de fenestrin larghi percouse tüti i purresse ve’ a cascia, tantu che u trenu u sareva andau cian-cianinetu in versu Ruma. L’autru pe’ a “veglia” d’a Famiglia reale e d’i dignitari ciü impurtanti. De derrè a ‘stu vagun li, ghe n’eira de autri pe’ i parenti e e gente ch’i l’agiütava u re a cumandà.

    Baixin  u  nu’  l’incredeva ai soi ögli: ghe n’eira catorze in tütu !

    «Lolì nu’ l’è ren» u gh’àva ditu u Burdigotu de adançi: «De davanti a ‘stu trenu chì, ghe n’è ün autru c’u fa’ da “stafeta”».

    «Me tucu se ghe son !». «E de derrè, in versu Valecrösa, ghe n’è ün che i dixe ch’u l’à vinticatru carosse, tüte cene de curune de sciure !». Baixin ascaixi sensa sciau d’â maraveglia, u nu’ fàva autru che barbuta «Bale, sciù barba !».

    Che Dona impurtante a l’eira staita a Regina ! E di’, che chì nesciün se n’eira ascaixi acortu: a l’àva avüu in’aria sempre cuscì â bona, a l’àva !  Intantu a çerimonia fünebre a stava pe’ fenì.  I Burdigoti, mescciai a tante gente scignure, i gh’eira tüti: cu’i vestimenti boi ch’i sàva de nafetalina e de stecadù, cu’i murri brüxiai dau sù, serrai e düri. Caicün int’a taragnà d’ê rüghe u gh’àva caiche surcu ch’u lüxeva: i l’eira tache d’aiga ch’i carava dau celu ch’u paresceva acabanau, o i eira i ögli asteburî, ch’i lasciava carà de lagrime sciortie a tradimentu ?

    A carossa ch’a se purtava via a sou Regina a l’àva acumensau a busticasse. Margarita, l’amiga de tüti, l’agiütu d’i ciü desperai, a partiva in versu Ruma.

    Margarita, a perla ciü bela e pressiusa che a cunchiglia de Burdighea a l’avesse mai avüu, a se n’andava pe’ nu’ arreturnà mai ciü. I Burdigoti i nu’ l’acapiva, alura, ma u sou paise inte chelu giurnu u l’àva carau u sou primu scarin: u l’eira vegnüu ina çitadina de marina cume tante autre. L’éira sulu u primu, ‘stu scarin ... ma a strada in carà a l’éira acumensà ... e, m’arrencresce de diru, nu’ semu ciü stai boi de scangiàra.

    Üna burdigota ch’a nu’ l’è mancu munarchica

                                                                                                                               LA VOCE INTEMELIA anno XLIV 1989