Lezendia uriginaria

I SCÖGLI INSCI’A CIÀZA DE VENTEMÌGLIA

     In tempu, a ciàza Suta A Cola a nu’ mustrava chela cöglita de scögli ch’i l’àn marcàu a Marina de l’Ötuçentu, au desuta d’u Munte d’ê Muneghe: u Scögliu Autu, a Margunaira, a Pria Naviglia e a Schina d’Ase.

     Mancu a darsena d’î Scöglieti a l’eira tachetà da chelu gran nümeru de grosse prie, desperseverae int’u longu d’a ciàza, che caicüna a l’à fina in sou nome: A Ciapa, e Ciape e a Carega.

      Inte l’àndiu d’u Mediuevu e fina ciü in sa’, candu acapitava ina nöte de tregenda, insce chela ciàza, e strie d’u postu i se dava rendevù pe’ mete in atu in precisu incarregu d’u demoniu. I pigliava in prestitu e barche d’i pescavui d’a Marina pe’ purtasse de nöte in Barberia, duv’i l’andava a fa’ in carregu d’i güstusi datari d’u Magreb, che, dae nostre parte i serviva pe’ afaitürà.¹

     Candu aiscì l’ürtimu d’i marinénchi u pigliàva sonu, e strie i sarpava, pussae d’â tramuntana ch’a l’alisciava u ma’, e int’in gnénte i l’arrivava insc’e coste barbaresche, duve e sue culeghe arabe i e rifurniva d’i savurìi früti.

     Pe’ u riturnu i se serviva d’in bendispostu libeciu che u e restremàva insci’a ciàza de Ventemiglia, avanti che u primu d’i pescavui u s’adesciesse e u puresse aciapàgheře, descrüvendu i soi traffeghi.

       Acapitava suvente, però, che u prupissiu libeciu, inte l’andà d’a nöte, u se razirésse in rebossu, ina traversia tüta ventemigliusa ch’a l’atröva a marina inscià da marusi, ün derré l’autru, auti, putenti e afiřài â costa, tantu da nu’ da’ modu de arremisà u gùssu.

     Cu’u rebossu, aiscì e strie i l’àva de grossi intupi pe’ stracà, e caiche vota i l’éira arrescie a agagnà i marusi, aduverandu macìsse cantità de striuniarìa, giüstu in tempu pe’ nu’ esse descüverte.

       Pe’ fa’ in modu che u rebossu u nu’ arretardesse ciü i proscimi viagi de riturnu, e strie i l’àn alura decisu de allestì propiu lì in belu portu, ch’u sereva staitu aduverau aiscì dai pescavui, che forsci i l’avereva ciügau in’ögliu insc’i datari descüverti insci’u fundu d’i gussi.

       U prugetu u l’astimàva de sbancà a Punta d’a Roca, pe’ tirà zü d’i grossi scögli de pudinga da mete in fiřa suta u Munte d’ê Muneghe, cuscì da alestì in longu mö de föra, pe’ pruteze chela darsena cuscì auvérta.²

        Tütu u travagliu u duveva esse faitu int’ina nöte, candu u tempu u fusse staitu maiscì gramu da tegne e gente au redoussu; za’ che tüta l’uperassiun a nu’ duveva esse vista da in’ögliu de crestian, pena l’intùpu de tütu u travagliu.

         Alura, e strìe i l’àn cumensau a mete da parte ina cunscistente cantità de striunerìa de urdine edificatoriu, tegnenduse prunte a desgruglià u prugetu â prima ucaixiun.

        Ina seira de nüvembre, de nivuře carreghe d’aiga i cavarcava minaciuse da Punente, rembumbanti troi i l’enciva a valada d’u Röia, intantu che fürmini e saete i fàva sbarbaglià a marina, fina in Corsega. L’eira a nöte che gh’avurreva.

         Cun tüta l’aiga che vegniva zü, i pescavui i se sereva rintanai int’e sou cae, e prestu i l’avereva atacau a dorme cume süchi. E strie, ben furnie de mařia, i l’àn incumensau i travagli.

         Grossi tochi de pria, destacai cun in corpu netu d’â Roca, i vegniva lançai au vöřu versu e culeghe ch’i l’averereva messe a postu, ben in fiřa versu u largu, suta u Munte d’ê Muneghe. Za’ u Scögliu Autu, a Margunaira e a Pria Naviglia i l’eira staite ben agaribae; pe’ contru a Schina d’Ase a l’eira staita lançà cun tropa föga, tantu che a l’eira andaita a fenì in po’ ciü in la’ da l’assu stabiřiu.

          Intantu che e strie de posiziun i l’eira pigliae pe’ arrugià a Schina d’Ase au sou postu, Angelina a l’è sciortia d’â sou ca’ d’a Marina, a l’à vistu e strie a l’opera, rumpendu l’incanteximu e dandu l’asvan â maředissiun che nu’ se pösce custrüì in portu, chi da nui.

        Povera Angelina, a l’avesse savüu; ma u sou Pepin, candu u l’éira retuturnau da pescà, u l’àva avüu in mancaméntu. Int’u mézu d’a nöte, ina freve da cavali a l’àva cunsegliau Angelina d’andà a ciamà u meigu, aiscì int’ina nöte cume ‘sta lì.

         E strie i l’éira assai infastidie de cum’a l’éira andaita a fenì, tantu ch’i nu’ l’àn mancu pensau de mete a postu e cose: i scögli grossi i sun arrestai int’u postu duv’i l’éira picài, cume d’u restu i triümi de pria, sgiavin d’u sbancamentu, i sun arrestai spantegai ai pei d’a Roca. E strie, però, i l’àn arrepigliau infatigabili i sou traffeghi int’e nöte d’a Barberia.

         Â matin dopu, i pescavui i nu’ l’erresciva a acapì cume mai i atrövava e barche arrembae a sgarnöu, cantu ma’ stacae, ma i l’eira ciü de tütu cüriusi pe’ e misteriuse presense de datari, int’i sgarbi suta i pagliöi d’ê sou barche.

         Segundin, in zuvenu pescavù assai asbigliu, vurrendughe ve’ ciairu, int’a prima ucaxiun d’ina nöte de tregenda, u s’è untu gambe e perçéntu cun ümui de bestie, pe’ nu’ fasse cunusce a l’anàstu, epöi u s’è ascusu int’u carabutin de prua d’u sou gussu, aspeitandu cin de sperànsa.

          E strie i sun arrivae e i l’àn sarpau, portanduřu cun ele in Barbaria. Int’u viagiu de returnu u s’è ascusu suta i grossi mügli de datari e da li, u l’à pusciüu agantà u bordu d’u gunelun de üna de chele megere; cu’ u sou cutelu u l’à tagliau de netu e u se l’à ascusu in colu.

          Caiche giornu dopu, pe’ acapìghe caicosa, u l’è andau au Funtanin, a cuntrulà e done d’a Ciassa ch’i l’andava e i vegniva dau lavatoiu. U nu’ l’à mancu parpelau, viendu che a l’aurexin d’a faudeta de Peirineta gh’amancava in belu tocu de stofa, propiu chelu ch’u gh’aveva elu int’a staca. U l’àva delongu pensau che e garsune de Ventemiglia i fusse de strie.

(1) Insce l’argumentu esiste ina foura pignasca de: Dàteru, beř dàteru.

(2) U prugetu pensau dae strie u nu’ sereva mancu gairi diferente da chelu d’avu’ “Punta della Rocca”. Se ve’ che l’incanteximu u l’è ancu’ in vigu’.

Lezendia sentia da figliö d’â prufesuressa Magda Viale Del Lucchese, d’â vuixe de Bacì Lorenzi, pescavù marinencu.

Gli scogli sulla spiaggia di Ventimiglia

Leggenda originaria