|
 |
 |
A BULA D’ARIA
"A livella" di Totò / Antonio De Curtis
adattata in ventemigliusu da Luigino Maccario
D’utunu, u dui nüvembre, gh’è l’üsanža
pe’ i morti de fa’ in sautu au Çümeteriu.
Ciacün ghe l’à da fa’ chesta creanža;
e tüti i l’àn da tegne ‘stu pensceiru.
A l’anu, puntüalmente, ‘su di’ lì,
pe ‘sta trista e mesta recurensa,
aiscì mi’ vagu, cu’e sciure pe’ garnì
a càntera marmarà d’a lala Rénsa.
St’anu m’è acapitau in’aventüra ...
dopu d’avé cumpiu ‘stu trestu umagiu
Madona ! se ghe pensu, che agaüra !
ma pöi m’òn fau ina fiřa de curagiu.
Ve contu u faitu. Steme ben a sente:
Za’ eira sonau due vote u campanelu:
e d’in màrmaru a scrita dava a ménte,
‘tantu che m’inandiava dau cancélu.
« QUI GIACE IN PACE IL NOBILE MARCHESE
SIGNORE DI GARESSIO E VAL CASOTTO
ARDIMENTOSO EROE DI MILLE IMPRESE
MORTO L’11 MAGGIO DEL ‘28 ».
In stema cu’a curuna surve tütu ...
... suta ina cruxe ch’a pa’ d’ouru fin; ...
buché de röse cu’ ina lista a lütu:
candeře, candeřote e sei lümin.
Ma d’aveixin â tumba d’u marchese
ghe n’éira in’autra ciota, pecinéta,
abandunà, faita cun poche spése;
pe’ segnu, sulamente ina cruxéta.
E surve â cruxe apena se lezeva:
« MARIU SCUNFORTU, SPASSIN ».
Miranduřa, che pena u me faixéva
‘stu mortu sensa mancu u sou lümin !
‘Sta chi l’è a vita ! Da pe’ mì pensava ...
chi nu’ à avüu ren e chi n’à avüu in prefundu !
‘Stu poveru meschin u nu’ s’aspeitava
d’ésse miseru aiscì inte l’autru mundu ?
Ciapàu da’u mei pensà fantastegàu, ...
nu’ l’è che s’eira faitu ascaixu nöte ?!
e sun arrestau li’ drente impreixiunàu,
mortu de puira ... in mezu ae candeřöte.
E tüt’asseme, te vegu da luntan
due sciumbrie aveixinasse d’â mei parte ...
Pensava; ‘stu faitu chì u paresce stran ...
Se nu’ m’assònu ... cosa gh’òn da spàrte ?
Autru che spàrte; nu’ l’eira u sciù Marchese:
cu’a tüba, a caramela e cu’u pastran,
e derré a elu chel’autru, in brütu arnése:
maiscì spüssusu e cu’a spassuira in man.
I l’àva tüti dui u murru spàiru ...
cume cheli che u sù i nu’ lu ven mai
Inte ‘stu faitu nu’ ghe vegu ciairu:
s’i sun dui morti ... cum’i sun ingiarmài ?
I purreva sta’ da mì ... ciü o menu a in parmu,
candu u Marchese u s’è afermau de botu,
u s’arrezira a l’autru, e ascaixi càrmu’
e u ghe dixe insci’u murru:«Zuvenötu !
Da vui vögliu savé, ... t’aciàpe a rögna,
cun cale ardì, semai, ve s’è incalau
de fàve assübacà, pe’ mei vergögna,
d’aveixin a mì che sun fia blasunau ?
A casta a va’ delongu respeità,
e a gente cume vui a dev’ésse aténta;
a vostra sarma a l’éira da interrà;
ma sübacà int’in mügliu de rümenta !
Nu’ pösciu lascià cure, ‘sta maròta,
d’a vostra veixinànsa spüssulénte.
L’è dunca u caixu, v’açercai ina ciòta
tra i vostri pari, e in mezu â vostra gente».
«Ma sciù Marchese, nu’ l’è curpa mia,
nu’ v’avereva faitu, mì, ‘stu tortu;
l’a faita me’ muglié ‘sta scemaria,
cose purréva fa’, s’eira za’ mortu ?
Se fusse vivu, ... pe’ ve viè cuntentu,
pigliereva ‘sti catr’ossi, int’u casciòtu
e propiu avura , ... inte ‘stu mumentu
m’andereva a cacià int’autru ciòtu.»
«E co’ ti speiti, o loscu marcreau,
che pösce perde tüta a mei prüdensa ?
Che se nu’ fusse staitu ... t i t u l a u,
t’avereva pusciüu za’ fa’ viuřensa !»
«E alura fàme ve’ ! ... fàme viuřensa ...
In verità. ... Marche’, ghe l’òn za’ tantu ...
de state a sente; ... che se perdu a pasciensa,
me scordu d’ésse mortu e fassu in scciàntu !...
Ma chi t’incredi d’ésse ... u bon Gesü ?
Chi drente, semu pareschi, ti ài acapiu ?...
... Mortu sun mì e mortu ti sei tü; ...
ciacün cum’u l’è in’autru, e … riveriu».
«Lüridu porcu !... nu’ ti t’incalerai
paragunate a mì ch’òn avüu natali
nubiliscimi, ilüstri e agaribài,
da fa’ biscà fia i Principi Reali ?»
«Ma che Natale, ... Pasca e Pifanìa !!!
Caciteřu inte ‘sta süca, ... ch’a l’abàglia.
Ti sei maròutu ancu’ de fantaixia ?...
Sai a morte, cosa l’è ? ... l’è a bula d’aria.
In re, in magistratu, i ciü grand’omi,
s’i passa ‘stu cancelu, ti ài acapiu ...
chi àn persu tütu, a vita ... e fina i nomi.
Nu’ ti ài ancu’ fau ‘stu contu ? ... Degurdiu.
Alu’, stame in po’ a sente ... zü l’asbrivu,
suportime veixin, ... che Diu u te porte !?
‘Ste pagliassate i se pön fa’ da vivu:
nui semu seri ... apartegnemu â morte !»
Stu adatamentu de "A Livella" de Antonio De Curtis - Totò - u l’a faitu parte d’u prugrama de «Nustalgia de Ventemiglia», u spetaculu che l’Aministrassiun d’u Municipiu a mete sciü, int’u Teatru Cumünale, dedicau ai «Spantegai» ch’i vegne a passà l’estae a Ventemiglia.
Int’a seirà d’u 9 d’avustu 2010, pe’ serrà u spetaculu, Luigin Maccario, auture de l’adatamentu, u l’à dau andiu ai dui prutagunisti: u Marchese: Franco Borfiga e u Spassin: Mariacristina Brettòne, irricunuscibile int’in toni grixiu d’a Saspi; ch’à l’é staita inscì autrice d’a regia teatrale, ascistia dai tecnici de l’Ariston.
