A BARMA GRANDA
Antulugia Intemelia cuntempuranea
E SCARPE NÖVE
murturatu de Roberto Rovelli
- Alé, lavite ben e aureglie e u colu che duvemu andà a Ventemiglia a catàte in pa’ de scarpe növe -
a mugugnava me’ màire versandu due cassàe d’àiga cauda int’ina baçina de smaltu, pousà insci’u taurìn d’a cuxina. Còse e mei auréglie e u còlu i gh’avesse da fà cu’e scarpe, nu’ arrescéva a capìru; nu’ l’è che ghe fusse d’a furmagéta cume fra i dì d’i péi. Cume se a l’avesse sentiu i mei pensaménti, cu’ina vuxe seria a m’ava dumandàu:
- Avanti d’andà a dorme, ti te sei lavàu i péi ? –
- Sci, sci; ma’ ! –
ava réspundiiu de spréscia, sperandu ch’a m’incrédesse. A fin d’i conti, a l’eira a verità; a nu’ m’ava dumandàu candu, ma numà se me l’ava lavài.
Inte cheli ani duri d’u dopugherra, candu gh’eira pocu e rèn e ancùra menu sodi, fina acatà in pa’ de scarpe l’eira ina grossa spésa, spece pe’ ina famìglia de poveri paisài cume a mei; ma u nu’ l’eira in lüssu, u l’eira in besögnu. Scarpe negre, ch’i l’andesse bèn cun tütu; cun söre de cöiru spessu e forte e cu’i ferreti, percose i nu’ se früstesse gairi e i düresse de ciü. Nu’ fàva ren ch’i te sentisse arrivà da in chilòmetru o che ti andessi a rézégu de piglià càiche sggiàtu sgurrandu insc’i scarin de pria. E i nu’ l’eira da métise pe’ tüti i giurni; numà pe’ andà a scöra, in géixa, dau méigu o carà a Ventemiglia. Pe’ u ciü, in campagna, â marina o pe’ scurratà pe’ u paìse, bastava in veciu pa’ de savate; sautrimenti d’â fin d’a scora, fin candu a répigliava a setembre, mi eira ascaixi delòngu descàussu. Cuscì, ciüamenu tüti i ani, avanti de cumensà a scöra, candu nu’ gh’arresceva ascàixi ciü a infiràme e scarpe vecie, uramai méze scciupàe dai mei péi ch’i cresceva a vista d’ögliu, me’ màire a me stirassava a Ventemiglia, da Marcucciu.
Intrandu int’a bitega de Via Ruma, pe’ mi l’eira cume intrà int’in autru mundu, furèstu ai mei ögli de povera figliö. M’arregòrdu, cume se fusse aiéiri, tüte chele scarpe int’a vedrina. Scarpe de tante méne in mustra int’e scansìe de legnu scüru ch’i cröviva e pare’ d’a bitega; scature impilàe insci’u pavimentu; scarpe pousàe insci’u bancu. Ah ... chelu bon audù de coiru, méscciàu cun l’agru d’u lustru ch’u se spàndeva pe’ l’aria int’a lüxe légia d’a bitega ... e int’u mézu, cu’in scaussà negru surva au gilécu e i speglieti insci’a punta d’u nasu, u sciù Marcucciu u l’ava ina parola o in segnu de benvegnüu pe’ tüti. - Bona; scignura, cume ve posciu agiütà, ancöi ? –
Bona, sciù Marcucciu, On besögnu d’in pa’ de scarpe pe’ stu … pe’ me’ figliu. Avù i nu’ ghe düra ciü mancu in’anu, i ghe vegne lestu strente e u e frusta cume s’i fusse de cartun.
- Eh sci; i figliöi i crésce aviau. M a sun següru che truveremu caicosa.
E li, cu’ in baletu de parole, muvimenti e suspiri, cumensava a tratatìva d’u préixu. Avanti e inderré, int’ina cincia de uferte e cuntruferte; ina custümànsa antiga cume u ruglià de l’aiga d’a Scciümaira.
- Còse ne pensé de ‘ste chi ? I sun cume in pa’ de ganti ...-
- U nu’ l’à besögnu d’in pa’ de ganti ... oh mei Scignù ... nu’ stéme a dì che su’ chi u l’è u preixu !
- Sci ? ...
- Alantù, mustréme caicosa ciü a bon patu -.
In pa’dopu l’autru, m’atocava mesüràme ciü d’ina duzena de scarpe, avanti cu’in pé e pöi cun l’autru, damentre che me’ màire a ghe sciacava a punta, pe’ ve’ se gh’eira assai postu pe’ u mei diu grossu.
- Che preixu me fé pe’ ‘ste chi ? –
- U preixu che gh’è marcàu. Propiu nu’ pòsciu dàvere pe’ menu –
- Òòòh ! Següru che purreréssi levàghe auménu duemila lire ...-
- Ma brava dona; cume fassu ? Ve l’òn ditu: nu’ pösciu; propiu nu’ pòsciu -.
Pe’ in mumentu parescéva che me’ màire a se ne vurrésse andà, ma a l’arrivava numà fin d’â porta; o dunca u Sciü Marcucciu, secrulandu a süca, u se n’andava int’u rétrubitega. Ma l’eira tütu parte d’a scena e, da lì a in po’, e tratative i répigliava.
- Ve pösciu vénde ‘ste chi a in bon preixu. - U ghe dieva mustrandughe in autru pa ch’u l’ava tiràu föra da ina scatura méza cüverta de püra –
- Alé, métitere che vögliu ve’ s’i te van bèn e descciulate ch’amu già sgairàu tropu tempu - A me mugugnava.
Damentre che m’agrupava i lasséti, ciagnücandu çércava de cunvinse me’ màire: - Ma ma’, m’apiàixeva de ciü e autre; ‘ste chi i sun tropu gruscéire, i me pan in pa’de scarpui –
- Sccc ... che nu’ ghe n’òn testa. L’impurtante u l’è ch’i te sece comude; sci ? A mi me paresce ch’i te vaghe bèn ... Sciü Marcucciu ... alantù che preixu me fe’ ? E nu’ gh’òn besögnu d’arregordàve che vegnu delòngu chi a catà e scarpe –
- Ah, scignura; i gh’àn zà in preixu da desbaratu ! E va’ bèn ... ve ghe levu ancura çincheçentu lire, ma nu’ in çentésimu de ciü –
- M’arrincrésce spende tüti ‘sti sodi, ma còse ghe vurré fa’... oh, e andamu ... sciü ... metéghe inscì in’autru pa’de lasséti -.
Cuscì, dapöi de tantu tratà e cu’e scarpe növe int’a sporta, a tradiçiun a s’eira ressegundà pe’ in autru anu.
